Het 7-cirkelmodel is een methodiek voor beleidsontwikkeling die uitgaat van complexiteit, meervoudige perspectieven én lerend vermogen van een netwerk. Het helpt beleidsmakers om een beleidsproces op te zetten dat maatschappelijk gedragen, toekomstbestendige oplossingen ontwikkelt via 7 logische stappen in een dagworkshop. De kracht van het model ligt in:
- Doorbreken van lineair beleid.
- Betrekken van een grote veelheid aan diverse stakeholders, usual en unusual.
- Creëren van collectieve oplossingen.
- Reflectie op leren, procesinrichting en politieke inbedding.
Na de onderstaande uitleg van het 7 cirkelmodel, wordt een vergelijk gemaakt met het Beleidskompas. Zie voor meer informatie over het beleidskompas Beleidskompas | Kenniscentrum voor beleid en regelgeving
Een aparte handleiding voor het 7 cirkelmodel als aanvulling op de onderstaande uitleg, vind je via: 7 cirkelwerkboek voor open multistakeholder beleidsaanpakken
Voorafgaand aan de 7 cirkels worden in de dag bijeenkomst de volgende vragen beantwoord:
- Opwarmvraag: waar denk je aan bij dit vraagstuk/beleidsthema?
- Wat ligt vast? (wetten, bindende afspraken, etc.)
- Wat zijn invalshoeken om naar het vraagstuk te kijken? En wat zijn daarvan sub-invalshoeken? Wees daar creatief in.
- Wie zijn usual suspects (deze hebben politieke invloed en worden standard betrokken)
- Wie zijn unusual suspects (vul concrete namen in vanuit de invalshoeken).
Kernactoren:
- Wie zijn sleutelactoren. Wat is hun kennisgebied? Waar weten ze veel vanaf? Wat is hun ‘verlangen’? Hoe ze te informeren over dit OMSBO-proces?
De 7 Cirkels
- Probleem, Visie, Target
- Wat is je probleem(vermoeden). Formuleer dat in één zin. Begin die zin met het woord ‘Hoe’.
- Hoe ziet een ideale situatie uit?
- Hoe weet je dat je succesvol bent?
- Regels, Interventies, Netwerken
Denk beleidsmatig (regels), ondernemend (producten), en verbindend (netwerken).- Stel je mag alleen regels, subsidieprocedures etc. als output mogen realiseren? Wat zou dat kunnen zijn?
- Stel je mag alleen interventies/producten als output realiseren, wat zou dat kunnen zijn?
- Stel je dient een netwerk te organiseren en faciliteren dat zelf het vraagstuk oplost in de praktijk, wie zitten daarin?
- Leren en Onderzoeken
- Wat moet de doelgroep leren?
- Wat moet jij leren?
- Welke aannames en kennishiaten zijn er?
- Reflectie op de opbrengst
- Wat vertellen ons de opgedane inzichten tot nu toe over een vormgeving van het beleidsproces dat we willen gaan uitvoeren?
- Procesinrichting
- Kies passende fasen (bijv. verkenning, verdieping, ontwerp, validatie en implementatie) en betrokkenen per fase.
- Ga na welke vragen je in de eerste fase (verkenning) beantwoord wilt zien.
- Toetsing aan OMSBO-criteria:
- Hoe actoren te betrekken? (minimaal consultatieniveau).
- Wie te betrekken? (tenminste het niveau‘professionele actoren die geen usual suspect zijn’).
- Géén eenzijdige lobby in het beleidsproces van enkele machtige actoren.
- Buitenwacht is serieus genomen. Je kruipt in de huid van de buitenwacht.
- Ununusual suspects zo vroeg mogelijk betrekken.
- Transparant en natrekbaar proces.
- Neutraliteit / onafhankelijkheid in het faciliteren van het proces.
- Collectief onderzoekende/lerende aanpak.
- Toetsen van aannames (beleidstheorie) en de toekomstrobuustheid van oplossingsconstellaties.
Bron: ‘Omgaan met ongeschreven regels’, Max Herold, 2017
- Politieke inbedding
- Verbind het proces aan scoringskansen, beleidscyclus, middelen en legitimiteit.
Politieke beheersbaarheid/procesbeheersbaarheid * Hoe kan dit open beleidsaanpak in politieke zin beheersbaar worden gehouden? - Imago bewindspersonen (scoren) Hoe is het open traject “in te bedden” in scoringsmogelijkheden en uitlatingen van de bewindspersoon?’
* Kan een open beleidstraject zo worden ontworpen dat bewindspersonen (en de lijn) kunnen scoren met écht iets nieuws en iets dat op de langere termijn houdbaar is?’
* Hoe kunnen bewindspersonen en de lijn scoren met tussenproducten? - Beleidskwaliteit
* Hoe kan het OMSBO ontwerp bijdragen aan de kwaliteit van beleid? Het brede plaatje is van belang.
* Wat is de samenhang met andere thema’s? Hoe zijn deze mee te nemen in het open beleidstraject, om zo ongewenste neveneffecten te voorkomen en gewenste effecten te stimuleren?
* Hoe zit het met nieuwe beleidsopties (indien gewenst), verkrijgen van draagvlak, uitvoerbaarheid van beleid, besparingen die zijn te realiseren en de langetermijneffecten. - Proceslegitimiteit (partijen en inhoudelijk)
* Staan de collega’s intern en bij belangrijke stakeholders achter een open aanpak?
* Hoe is de open aanpak die is ontworpen te verbinden met of in te bedden in het regeerakkoord, kaderwetgeving, departementale stukken/departementale doelen en wetenschappelijke literatuur? - Organisatorische beheersbaarheid
* Wat kost het, financieel en in doorlooptijd en benodigde capaciteit.
Vergelijking met het Beleidskompas
| Aspect
|
7-Cirkelmodel
|
Beleidskompas
|
| Complexiteit | Gericht op complexe vraagstukken | Voor eenvoudige tot complexe vraagstukken |
| Participatie | Expliciet en diepgaand | Minder expliciet, ruimte afhankelijk van invulling |
| Creativiteit | Veel ruimte voor ideeënvorming | Meer systematisch en analytisch |
| Politieke inbedding | Expliciete aandacht in Cirkel 7 | Indirect, via ‘wegen’-fase |
| Processtructuur | Iteratief, reflectief | Cyclisch, gestructureerd |
| Leren en reflectie |
Centrale rol in Cirkel 3 & 4 | Minder prominent aanwezig |
Wanneer welk model gebruiken?
| Situatie
|
Aanbevolen model
|
| Complex maatschappelijk vraagstuk | 7-Cirkelmodel |
| Beleidsvoorstel binnen bestaande kaders | Beleidskompas |
| Nadruk op innovatie en participatie | 7-Cirkelmodel |
| Nadruk op analyse en verantwoording | Beleidskompas |
Max Herold
Juni 2025
