Wie denkt dat dictators alleen op hun eigen land gericht zijn, heeft het mis. Autocratieën als Rusland en China wisselen onderling kennis en middelen uit. Corrupte bedrijven in het ene land doen zaken met corrupte bedrijven in het andere land en het ene nationale politiekorps traint en bewapent het andere. Bovendien verkondigen de autocratische regimes dezelfde boodschap over de gevaren van westerse democratieën.
Deze groep landen functioneert als een concern van verschillende bedrijven: Autocratie bv. De autocratieën hangen verschillende ideologieën aan maar de leiders delen een onstuitbare honger naar macht en welvaart die in veel gevallen voor het welzijn van de eigen bevolking gaat. Applebaum werpt licht op de prangendste geopolitieke kwestie van deze tijd en wijst ons op wat democratische landen te doen staat om dit wereldwijde netwerk van dictators een halt toe te roepen.
Anne Applebaum is historicus en schrijver. Ze schrijft voor The Atlantic en is onderzoeker aan de John Hopkins University School of Advanced International Studies. Zij won de Pullitzer prijs voor haar boek Goelag.
Meer weten?
Autocratie BV – Over dictators en de redding van de democratie
Auteur: Anne Applebaum
Uitgever: Ambo-Anthos, Amsterdam, 2024
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789026362729/autocratie-bv-anne-applebaum?affiliate=1910
Autocraten zijn niet alleen in Rusland en China aan de macht, maar ook in Angola, Azerbeidzjan, Iran, Myanmar, Noord-Korea, Mali, Wit-Rusland, Soedan, Syrië, Venezuela, Zimbabwe en nog veel meer. Wat kenmerkend is, is dat ze elkaar steunen ongeacht de ideologie die ze hebben. Zie bijvoorbeeld de samenwerking tussen Rusland, Noord-Korea en China in de oorlog tegen Oekraïne. Dat is anders dan in vroegere dictaturen. Die waren meer ideologisch gemotiveerd. Hebzucht is een belangrijk kenmerk van de machthebbers. Ze verrijken een clan om hen heen van familie en loyale volgers die zich kunnen verrijken. Ze doen alles om de vrije pers monddood te maken. Vervalsen van verkiezingen vinden ze geen probleem. Grote bedrijven hebben ze in hun macht, evenals de politie, het leger en de geheime diensten.
Veel van hen hebben te maken met sancties, waarbij ze elkaar helpen die te omzeilen. Door als netwerk te opereren zijn veel sancties dan ook minder effectief. Internationale kritiek wordt weggezet als westers imperialisme. Als grote opponent zien ze de binnenlandse oppositie, de westerse democratische orde, de NAVO en de EU.
Naast autocratische regimes zien we ook in Westerse landen dat autocratische ideeën steeds meer terrein winnen. Kijk naar Polen, Hongarije, Slowakije, Italië en Frankrijk. Het belangrijkste land waar het autocratische gedachtengoed sterker wordt is de Verenigde Staten. Ook in eigen land zien we helaas dat er sprake is van groeiende aanhang van deze ideeën.
De inval in Oekraïne en het steeds machtiger en agressiever wordende China hebben in het Westen de ogen wel geopend. De illusie die na de val van de Berlijnse Muur werd aangehangen dat de wereld op weg was naar het Westers democratische en liberale model is inmiddels wel losgelaten.
Waar voorheen internationale gebeurtenissen veelal geïsoleerd werden bekeken, schetst Applebaum in haar boek vooral de samenhang en de samenwerking tussen deze regimes. Zij stelt dat de Westerse landen veel meer moeten samenwerken om de autocratieën te bestrijden. De open Westerse samenlevingen maken mogelijk dat de autocratieën hun invloed in westerse landen sluipenderwijs versterken door bijvoorbeeld opkopen van vastgoed, toegang tot westerse kennis in wetenschap en bedrijven. We zien nu dat de afhankelijkheden van deze landen zoveel mogelijk worden beperkt.
Een risico ziet Applebaum ook in de informatieoorlog die woedt. Misinformatie moet bestreden worden door de sociale media platforms onder controle te krijgen. Helaas zien we daar veel macht bij een kleine groep tech giganten – zoals Elon Musk – die niet echt meewerken.
Anne Applebaum heeft een interessant boek geschreven waarin ze ontwikkelingen blootlegt die vooral in hun samenhang van grote invloed zijn. Geïsoleerd bekeken is het wellicht nog beheersbaar, maar bij elkaar is er sprake van wezenlijke gevaren voor de Westerse democratische wereld.
Bert van Ravenhorst
Juli 2025
