(๐ฒ๐ป ๐๐ฎ๐ฎ๐ฟ๐ผ๐บ ๐ฑ๐ฎ๐ ๐น๐ผ๐ด๐ถ๐๐ฐ๐ต ๐ถ๐ ๐๐ผ๐น๐ด๐ฒ๐ป๐ ๐๐๐ฟ๐ ๐รถ๐ฑ๐ฒ๐น)
Stel je voor dat er รฉรฉn perfect systeem zou bestaan dat elke maatschappelijke uitdaging kan oplossen โ van klimaatverandering tot gezondheidszorg en woningnood.
Klinkt ideaal, toch? Maar volgens een wiskundig genie uit de jaren ’30 is dat simpelweg onmogelijk.
In 1931 publiceerde de Oostenrijkse logicus Kurt Gรถdel een baanbrekend bewijs. In droge, abstracte taal toonde hij aan dat zelfs de meest krachtige logische systemen altijd ergens tekortschieten. Zijn conclusie: er zullen altijd waarheden zijn die binnen zoโn systeem niet bewezen kunnen worden. En erger nog: een systeem kan niet eens bewijzen dat het zelf geen fouten bevat. Tijd dat politici dat ook gaan beseffen.
Wat heeft dat met beleidsontwikkeling te maken?
Beleid maken is in zekere zin net als het bouwen van een logische machine: je probeert met wetten, modellen en regels een samenleving te organiseren. Maar net als bij Gรถdelโs systeem geldt hier: hoe geavanceerder je model, hoe groter de kans dat er iets buiten de boot valt.
Denk aan klimaatbeleid. Of aan toeslagenwetgeving. Je kunt alle data verzamelen, scenarioโs doorrekenen, juristen en economen inschakelen โ en tรณch ontstaan er situaties die niemand voorzien had. Regels botsen met realiteit. Individuen vallen tussen wal en schip.
Onvolledigheid is geen fout, het is een feit
Volgens Gรถdel is dat geen teken van slecht bestuur, maar een onvermijdelijke grens van elk systeem. Je kunt niet alles vangen in wetten, algoritmes of spreadsheets. Er zullen altijd ethische keuzes, onverwachte situaties en tegenstrijdige belangen zijn die niet โuit te rekenenโ zijn. Praktijkkennis serieus nemen en breedtevalidatie helpen.
Daarom is het gevaarlijk om te geloven dat โde wetenschapโ of โde expertsโ het hele plaatje kunnen overzien. Niet omdat ze niet goed zijn โ maar omdat sommige waarheden simpelweg buiten het systeem vallen.
Waarom dit ertoe doet
Gรถdelโs inzichten maken duidelijk waarom politieke bescheidenheid essentieel is. We hebben checks & balances nodig, onafhankelijke rechters, journalistiek, en burgerparticipatie. Niet als luxe โ maar als buffer tegen de blinde vlekken van het systeem zelf.
En misschien nog wel belangrijker: we moeten accepteren dat beleid nooit af is. Dat er altijd mensen zullen zijn die buiten de regels vallen, dat wetten moeten evolueren, en dat twijfel geen zwaktebod is maar een teken van wijsheid.
Max Herold
Juni 2025
