Als je dit boek leest, begrijp je Wilders beter….. en jezelf
Mondiaal staat de democratie onder druk door de opmars van het populisme. Over de hele wereld stellen mensen zich de vraag: wat is het geheim van de aantrekkingskracht van populistische leiders. Psycholoog Huub Buijssen maakt in dit boek duidelijk dat populistische politici appelleren aan universele menselijke instincten, emoties en verlangens waarvan we ons doorgaans niet bewust zijn. Hij laat zien dat de Amerikaanse populisme-expert Kirk Hawkins gelijk had toen hij zei: “In ieder van ons sluimert een populist.” De boodschap van het boek is dat we populisme in onszelf en bij anderen pas kunnen bestrijden als we de psychologie erachter begrijpen.
Huub Buijssen is psychogerontoloog en klinisch psycholoog. Hij schreef meer dan veertig boeken. Onder andere over depressie, dementie, troost en geluk.
Meer weten?
De verborgen psychologie achter populisme – als je dit boek leest, begrijp je Wilders beter….. en jezelf –
Auteur, Huub Buijssen
Uitgever: Buijssen Training en Educatie, 2024
Klik op: https://www.managementboek.nl/e-book/9789082758498/de-verborgen-psychologie-achter-populisme-huub-buijssen?affiliate=1910
Populisme kent vele definities. In samenvatting schetst Buijssen de volgende kenmerken: anti-elitair, het volk als homogeen beschouwen, het volk een eenduidige wil toekennen, het volk altijd het laatste woord geven, en tenslotte de politiek zien als een strijd tussen goed en kwaad. Vervolgens gaat Buijssen op zoek naar het antwoord op de vragen: Wat maakt dat mensen stemmen op een populistische partij? Wat is hun geheim?
Populisten idealiseren het verleden. Mensen zijn geneigd het verleden mooier voor te stellen dan het in werkelijkheid toen was. De belofte van populisten om de tijden van vroeger te doen herleven spreekt daarom onbewust aan. Het sluit ook aan bij onze behoefte aan voorspelbaarheid en onze angst voor het onbekende.
Vroeger voorzagen netwerken uit religie en werk in de behoefte aan verbondenheid. Deze verbanden zijn afgebrokkeld, maar de behoefte aan verbinding is niet verdwenen. Elke politicus die erin slaagt om de burger het gevoel te gevendeel uit te maken van een groep, kan op stemmen rekenen. Populisten vinden de eigen groep daarbij superieur ten opzicht van de niet-populisten. Daarbij verwijzen ze naar een glorieus verleden.
Veiligheid is in ons brein nummer 1. De mens wil in leven blijven. Hoewel uit onderzoek blijkt dat in vergelijking met vroeger onze samenleving veiliger is geworden, beleven burgers dit vaak anders. Populisten onderscheiden zich door een obsessieve aandacht voor veiligheid.
Het zit in onze menselijke natuur ingebakken dat we een voorkeur hebben voor mensen die op ons lijken. Dat geldt zeker voor ons taalgebruik. Populistische politici gebruiken daarom eenvoudige taal zonder jargon, veelvuldig gebruik van de woorden ‘wij’, ‘ons’ en ‘het volk’, emotionele retoriek waarin de emotie woede domineert. Ze deinzen er niet voor terug om vulgaire taal te gebruiken, op de man te spelen en opponenten te beledigen.
Populistische partijen spelen vaak in op het onbehagen dat leeft bij burgers. Het komt daarbij goed van pas dat burgers vaak zelf niet weten wat hen dwars zit. Populisten werpen zich op als vertolker van dat onbehagen en geven het een naam.
Als houding ten opzichte van populisten adviseert hij in gesprek te blijven en je te verplaatsen in de ander. Een hautaine houding is zeker niet terecht in het licht van de psychologische behoeften die het populisme vervult en werkt dan ook averechts. Uiteindelijk is de primaire houding van een democraat twijfel. Twijfel aan de eigen opvattingen. Een prima basis om in gesprek te gaan. Er is ook veel te leren van populisten als het gaat om de aanpak. Wat is er bijvoorbeeld tegen om aansprekender taal te gebruiken? Of om aan te sluiten bij inspirerende voorbeelden uit de geschiedenis?
Knap is dat Buijssen in staat is om actuele politieke ontwikkelingen te verbinden met wetenschappelijke inzichten uit de psychologie. Dit geeft een verfrissend perspectief en helpt om het populisme te doorgronden. Hij schrijft vlot en met aansprekende voorbeelden.
Bert van Ravenhorst
Mei 2025
